مطالعه تطبیقی نقش فرشته در نقّاشی ها و نگاره های دوره صفوی و قاجار اوّل و دوم

چکیده در این پایان نامه به موضوع نقشینه های فرشته در نگارگری و نقّاشی ایران دوره صفوی و قاجار پرداخته می شود. در نظر است در این پایان نامه این نقوش مورد بررسی تطبیقی از منظر فرم، شکل، محتوا، رنگ، خطّ، بافت، ترکیب بندی، لوازمات، حرکات و سکنات فرشته و ارتباط فرشته با سایر موجودات (انسان و آسمان و . . . ) قرار بگیرد. به عنوان پیش زمینه، پیشینه این موجود فرازمینی در حیطه اساطیر، فرهنگ اسلامی و فرهنگ عامّه در قبل از اسلام و در دوران اسلامی به خصوص در نگارگری دوره صفویّه و قاجار مورد پژوهش قرار گرفته اند. هدف از انتخاب این پژوهش، آشنایی با سیر تحوّلی فرشته و شناسایی فرشته در هنر نگارگری و نقّاشی دو دوره ذکر شده است، درک مفهوم فرشته در نقّاشی ایرانی و شناخت موقعیّت تصویری و زیباشناسی دوران آن است. سیر تحوّل این موجود آسمانی چه از نظر معنایی و چه به لحاظ صوری مورد توجّه این پژوهش بوده است. فرضیه غالب در این پروژه آن است که، فرشتگان در نگارگری و نقّاشی صفوی از آن رو به شکل زن ترسیم شده اند، که نگاهی متعالی و کمال یافته نسبت به زن در این دوران وجود داشت و زن مظهر فرشته شد ولی در دوره قاجار فرشتگان را به صورت پسربچّه ترسیم می کردند به این علّت که تاثیرات هنر اروپایی بر هنر ایرانی وارد شده بود و هنرمند بدون آنکه خود بداند از سنّت و مبانی فکری و نظری غرب پیروی می کرد و در سنّت نقّاشی غرب این پاکی و خلوص در بچّه ها دیده می شد. فرشته برای آن ها پاک بود امّا کامل نبود. نتیجه ای که از این بحث حاصل شد آن است که می توان گفت که فرشته های موجود در دوران صفوی برطبق زیباشناسی دوران ترسیم شدند، و در اواخر دوران صفوی به واسطه ورود تأثیرات غربی، تغییراتی در ماهیّت فرشتگان صورت گرفت که شباهتی با فرشتگان دوران قبل نداشت. این در حالی است که هنرمندان دوران قاجار بیشتر بسوی کپی برداری و عین به عین کشیدن تصاویر و نقوش از هنر غرب تمایل یافتند که این خود از اعتبار هنری آثار هنری این دوران کم کرد و باعث شد که هنر دوره قاجار اعتبار و شکوه هنر دوره صفوی را نداشته باشد.